1 november 2019 – Chatten met iemand van wie de ouders ook zijn gescheiden kan kinderen helpen. ,,Dat iemand luisterde was eigenlijk al genoeg.”

Ping! Op de telefoon van Ivo Burgers (22) komt een bericht binnen. Via een speciale app meldt zich een tienjarige jongen. De jongen heeft zich een paar weken eerder zelf gemeld voor een online-buddy via de website van Villa Pinedo, een stichting voor kinderen van gescheiden ouders. Hij heeft op een formulier op de site vragen beantwoord over zichzelf en zijn situatie en is door het team van Villa Pinedo gekoppeld aan Ivo, die net als alle andere buddy’s zelf gescheiden ouders heeft. Sindsdien chatten ze met elkaar. Niet alleen over de scheiding, ook over hobby’s bijvoorbeeld. ‘Hoe vind je het om te voetballen?’, vraagt Ivo. ‘Leuk’, antwoordt de jongen. Ivo typt terug: ‘Waarom vind je het leuk?’ De chatgesprekken zijn soms heel eenvoudig, zegt hij. „Op die leeftijd ben je nog niet zo spraakzaam, ik was dat ook niet. Dus ik stel open vragen en vraag door.”

Ivo Burgers (tenger, achterovergekamd rossig haar, zilverkleurige gevlochten polsband) is sinds afgelopen voorjaar buddy en chat inmiddels met vijf kinderen, tussen de 10 en 15 jaar oud. Als hij zelf een buddy had gehad toen zijn ouders scheidden, zou zijn leven anders zijn gelopen, denkt hij. Dan had hij misschien wel de havo kunnen halen in plaats van vmbo-t, en gewoon kunnen puberen.

Onzekerheden en twijfels

Zijn ouders gingen uit elkaar toen hij 12 jaar was, waarna Ivo, jongste kind van vier, voor een duivels dilemma stond. Het liefst zou hij meegaan met zijn vader, die van Berlicum naar Eindhoven verhuisde. Maar dan zou hij zijn vrienden, basketbalclub en school moeten achterlaten. Hij besloot bij zijn moeder te blijven wonen. Zijn moeder kreeg van de scheiding echter zo’n klap dat ze Ivo en zijn oudere broer aan hun lot overliet. De oudste twee waren al uit huis. Toen zijn broer bij zijn vader introk bleef Ivo, inmiddels 16 jaar, achter. „Mijn moeder lag de hele dag in bed. Ik moest zelf wassen, boodschappen doen en koken”, vertelt hij. „Ik was meteen volwassen.” Praten over zijn situatie deed hij niet. „Als ik bij vrienden en familie was wilde ik het leuk hebben, met als gevolg dat ik mijn eigen verdriet opkropte.” Na zijn eindexamen brak een lange periode aan van onzekerheden en twijfels. Wie was hij, wilde hij studeren of werken, waar wilde hij wonen? „Ik had het ene baantje na het andere, in de horeca, de zorg, toen weer de horeca.” Hij woonde inmiddels bij zijn vader en had het contact met zijn moeder verbroken. „Ze had me zo laten zitten dat me dat beter leek. Zij bleef mij appjes sturen maar ik wist niet wat ik ermee moest.”

Zijn vriendin zette hem op een dag voor het blok: naar een psycholoog of geen relatie meer. Onder begeleiding van de psycholoog bouwde hij ook het contact met zijn moeder weer op. Sinds een klein jaar werkt hij fulltime bij Jumbo en volgt hij er een opleiding tot afdelingschef. Met zijn moeder drinkt hij af en toe een kopje koffie of ze eten samen. Afgelopen voorjaar meldde hij zich als buddy bij Villa Pinedo. „Met mij gaat het nu goed, maar het heeft lang geduurd. Ik gun andere kinderen een kortere weg.”

Persoonlijke coaching

Sinds de start in september 2016 hebben rond de 2600 kinderen zich aangemeld voor een buddy. Of iemand geschikt is als buddy, peilen de begeleiders van Villa Pinedo tijdens een basistraining waar de kandidaten leren hoe ze het beste met de kinderen kunnen omgaan, welke ondersteuning Villa Pinedo kan bieden maar ook hun persoonlijke verhaal delen. „Zo zien we of iemand zijn eigen verleden tot op zekere hoogte heeft verwerkt en in staat is zijn eigen ervaringen te gebruiken om anderen te ondersteunen”, zegt Sophie Mulder, pedagoog en buddycoördinator. „Soms is er nog persoonlijke coaching nodig.”

Kinderen die een buddy willen moeten zich zelf aanmelden. „We willen dat ze intrinsiek gemotiveerd zijn.” Er zijn meer regels, zo mogen ze elkaar niet ontmoeten. Mulder: „Wij zijn volledig verantwoordelijk voor het contact tussen kind en buddy en willen daarom precies kunnen weten wat er besproken is. Bovendien zouden de meeste kinderen toestemming moeten vragen aan hun ouders. Dat dat nu niet nodig is, maakt het programma juist zo laagdrempelig.”

De laagdrempeligheid en de persoonlijke aandacht van jonge ervaringsdeskundigen zijn de kracht van het programma, zegt psycholoog Reine van der Wal, als docent en onderzoeker verbonden aan Universiteit Utrecht. „Zonder betrokkenheid of instemming van de ouders en daarom ook geschikt voor kinderen jonger dan 18. Bovendien vraagt het weinig tijdsinvestering van zowel buddy als kind, je hoeft niet op pad of een hele dag iets met iemand te ondernemen. En chatten is voor hen heel normaal, het hoort bij hun leven.”

Van der Wal is betrokken bij een vierjarig onderzoek naar de kracht van een steunfiguur voor kinderen van gescheiden ouders. Daarvoor worden onder anderen de kinderen en buddy’s van Villa Pinedo gevolgd. Voorlopige resultaten wijzen op een positief effect van buddy’s op het welzijn van kinderen, zegt Van der Wal. „Ze voelen meer controle over het leven en hebben meer zelfvertrouwen. Het contact met een neutrale ervaringsdeskundige, hoe summier soms ook, biedt vaak genoeg houvast om de problemen aan te kunnen.”

Schuldgevoel

Dat is ook de ervaring van Jet Wormmeester, inmiddels bijna 19. Haar ouders scheidden toen zij 8 was. Zij en haar zusje wonen sindsdien afwisselend bij haar moeder in Gaanderen en haar vader in Zelhem. Dat ging een paar jaar zonder problemen, totdat ze ging puberen. „Er kwamen emoties boven, ik was onzeker en ging gebukt onder een groot schuldgevoel. Als ik bij mijn vader was over dat ik niet bij mijn moeder was en andersom. Ik had het gevoel dat ik altijd iemand teleurstelde.” Op advies van haar moeder schreef ze zich in voor een buddy. Dat hielp. „We chatten aanvankelijk een paar keer per week, later eens per week. Dat iemand luisterde was eigenlijk al genoeg, een oplossing was niet eens echt nodig. Ik voelde me begrepen.” Wormmeester, tweedejaars student hbo pedagogiek, is nu zelf buddy en blij dat ze andere kinderen in dezelfde situatie kan helpen.

Uit het onderzoek van Universiteit Utrecht blijkt dat het overgrote deel van de buddy’s ook steun heeft aan het contact met de kinderen. Psycholoog Van der Wal: „Zij kunnen hun negatieve scheidingservaringen omzetten in iets positiefs.” Het buddyprogramma is volgens haar minder geschikt voor kinderen met „heftige problematiek”, zoals gedachtes over suïcide of zelfbeschadiging. „Misschien kan een buddy wel helpen dergelijke grotere problemen te voorkomen.”

 Het komt voor dat kinderen ernstige problemen met de buddy’s bespreken, zegt Sophie Mulder. „Misbruik, zelfmoordgedachtes, verwaarlozing. Daarom leest het team van Villa Pinedo alle chats mee en kunnen de buddy’s 24/7 terecht bij een helpdesk.” Een van de kinderen met wie Ivo Burgers chat „heeft wel wat hulp nodig”, zoals hij het formuleert. De jongen is alleen niet erg spraakzaam, daarom heeft hij de helpdesk van Villa Pinedo ingeschakeld. „Ik kreeg het advies een spraakopname te sturen in de hoop wat meer contact te krijgen. Dat heb ik onlangs gedaan. Of het helpt weet ik nog niet.” Villa Pinedo is geen hulpverleningsinstantie, onderstreept Mulder. „Wij doen nooit een melding over mishandeling bijvoorbeeld. We nemen het kind serieus, maar we kunnen niet controleren of het klopt dat een kind is geslagen of zonder eten naar school is gestuurd. De buddy kan het kind stimuleren een volwassene in de omgeving in vertrouwen te nemen of wij verwijzen door naar het meldpunt Veilig Thuis.”

Mogen zijn kinderen dag en nacht met Ivo Burgers chatten? Hij lacht en gebaart naar zijn telefoon. „Dat ding staat ’s nachts op stil en ik word er niet wakker van. Ik kreeg wel eens om half twaalf ’s avonds een chat, terwijl ik met een paar biertjes op door de stad liep. ‘Hoi Ivo, ik ben net naar de film geweest.’ Dat was het. Het kind liet even weten van zijn bestaan. Ik heb meteen geantwoord, gewoon om aandacht te geven. Dat heb ik vroeger gemist.”

Illustratie Nanne Meulendijks