Ouder worden in goede gezondheid. Wie wil dat niet? Of dat lukt, ligt voor een groot deel aan onszelf, zegt hoogleraar Ouderengeneeskunde Andrea Maier. ‘Ga tijdens het tandenpoetsen eens op één been staan’.
Wat gebeurt er in een lichaam dat veroudert?
‘Processen in onze cellen leiden tot ouderdomsziekten en verkorten onze levensduur. Elk orgaan is opgebouwd uit heel veel cellen. Die moeten zichzelf verzorgen, maar raken na verloop van tijd op. Net zoals een auto die slijt door gebruik. Dan gaat het lichaam minder goed functioneren en krijg je klachten.’
Wetenschappers zijn erin geslaagd de levensduur van proefdieren met 50% te verlengen. Hoe?
‘Een van de experimenten draait om de zogenoemde senescente cellen. Dat zijn cellen die het lichaam doen verouderen. Hoe ouder we worden, hoe meer senescente cellen zich in ons lichaam ophopen. Het is gelukt deze cellen bij muizen weg te halen met een peptide, een veelbelovende stof die deze cellen aanzet tot zelfmoord. We zagen dat de muizen actiever en gezonder werden.’
Misschien wordt dat dan wel dé pil om ouderdom te vertragen?
‘Ik begrijp dat het verleidelijk is deze middelen voor mensen te gebruiken. Maar daarvoor is het nog te vroeg. De senescente cellen hebben namelijk ook een positieve functie in het lichaam: ze waarschuwen hulptroepen in actie te komen bij een probleem in een van de organen. Die functie wil je behouden. Boven- dien weten we niet wat er in de hersenen gebeurt als we daar deze verouderingscellen weghalen. Verwijde- ren we dan ook het geheugen?’
Dat klinkt angstaanjagend.
‘Daarom is de tijd er ook nog niet rijp voor.’
Hoelang moeten we nog wachten op middelen tegen veroudering?
‘Vijf tot tien jaar, denk ik.’
De een veroudert sneller dan de ander. Hoe komt dat?
‘Of je lang leeft en in welke gezondheid wordt bepaald door vier factoren: genetische aanleg, onderhoud van je lichaam, gebruik van je lichaam en toeval. Van deze factoren wordt de genetische aanleg meestal een veel te grote rol toebedeeld. Ons DNA is maar voor 20% verantwoordelijk.’
Wat kunnen we zelf doen om gezond ouder te worden?
‘Het antwoord is eigenlijk heel saai: gezond en niet te veel eten en meer bewegen. We hebben aanwijzingen dat mensen die matig eten langer leven. Apen die 20 jaar lang de helft minder voedsel kregen dan ze normaal zouden eten, leefden langer met minder ziekten. Bij mensen zijn dit soort experimenten heel moeilijk. Je kunt een groep personen niet zomaar 20 jaar op dieet zetten. Daarom doen we onderzoek naar tussentijds vasten. Het idee is om cellen gedurende een periode minder hard te laten werken door heel matig te eten. In zo’n rustperiode kunnen ze zich herstellen.’
Je laat je cellen minder rijuren maken.
‘Precies. Als cellen voortdurend met calorieën “gebombardeerd” worden, zijn ze eerder op. Het lijkt te helpen ze af en toe een vakantieperiode te gunnen. Als je om de zes weken een week minder eet dan je gewend bent, krijgen cellen de tijd zich te herstellen. Daarnaast is het belangrijk mentaal goed in het leven te staan. Er zijn studies naar immuunsystemen die uitwijzen dat mensen die in balans zijn beter reageren op bijvoorbeeld inentingen en korter griep hebben.’
Zorg dus dat je gelukkig bent?
‘Inderdaad. Wat ook helpt is een sociaal netwerk. Mensen die dagelijks sociale contacten hebben, hebben een langere levensverwachting dan mensen die hun dagen in eenzaamheid doorbrengen.’
Uit een Indiaas onderzoek zou blijken dat yoga helpt tegen ouderdom. Klopt dat?
‘Dat ligt ingewikkelder. Mensen die aan yoga doen, hebben meestal al een gezondere leefstijl. Ze eten meer groente en eten matig. Dus dat ze langer gezond leven ligt niet per se aan yoga. Overigens is yoga sowieso goed, omdat je actief en bewust met je lijf bezig bent.’
Als het aan u ligt bezoeken we in de nabije toekomst op jonge leeftijd een ‘Early Warning Clinic’. Wat is dat?
‘Het idee van deze kliniek komt voort uit mijn onderzoek naar preventie en heeft een heel praktisch doel: voorspellen of iemand op 80-jarige leeftijd zodanige ouderdomsverschijnselen heeft dat hij afhankelijk is van zorg in het dagelijks leven. We hebben internationaal een risicogroep vastgesteld onder 60-jarigen. Tegen hen zeggen we: je hebt een grote kans om over 20 jaar achter een rollator te lopen.’
En dan?
‘We adviseren deze mensen hun leefstijl aan te passen.’
Geen medicijnen?
‘Nee, de preventie zoals we die in een groot onderzoek testen is alleen gericht op beweging. En dan vooral op kleine veranderingen die zijn op te nemen in het dagelijks leven. Tijdens het tandenpoetsen op één been staan bijvoorbeeld, om de spieren te versterken en je balans te oefenen. Dat is beter vol te houden dan de sportschool.’
U voorspelt dat in 2045 sommige mensen wel 140 jaar kunnen worden, in goede gezondheid. Waaraan gaan we dan dood?
‘Elke oldtimer zal op een bepaald moment stoppen met rijden. De bouwsteentjes van de mens zakken op den duur in elkaar. Dan is het afgelopen. Dat lijkt mij als ik oud ben ook het beste.’