Voor Plus Gezond nr. 5/2024

Prikkelende powerboost of onschuldige oppepper?

Irritant lastig te schillen, maar verse gemberwortel geeft je curry wel nét dat beetje extra. En gemberthee is niet meer weg te denken uit het dagelijks patroon van veel liefhebbers. Maar gezond?

Een bolletje stemgember op een blokje kaas? Nee, dat partyhapje is al jaren verleden tijd. Wie nu leeft koopt een gembershot (een paar euro voor een klein flesje) of gaat voor een glas gemberthee, met een decoratieve gemberkrul op de bodem en een sliert honing voor het zoetje. En als we daar op den duur ook genoeg van hebben, zal gember wel weer opduiken in een eigentijdsere bereiding. Al in de zestiende eeuw komt het ingrediënt voor in een Nederlands kookboek en wereldwijd is gember sinds eeuwen een van de meest gebruikte specerijen.

Gember is een stuk van de wortelstok van de gemberplant, Zingiber officinale. Een wortelstok groeit meestal horizontaal en vormt aan het uiteinde telkens nieuwe planten. Dat verklaart de grillige vorm, irritant onhandig in het gebruik. Je hebt er niet veel van nodig om een gerecht die kenmerkende prikkelende en diepe toets mee te geven. In hartige gerechten zoals curry of Indonesische bereidingen. Maar hij doet het ook goed in combinatie met suiker: speculaas, ontbijtkoek en natuurlijk gemberkoek!

Verse gember kun je het beste bewaren in de groentelade van de koelkast, in een open plastic zakje. Zo blijft gember ongeveer drie weken goed. Uitgedroogd verliest gember zijn smaak en is bovendien lastig te verwerken. Gebruik je gember niet zo vaak maar wil je toch verse in huis halen? Snij hem dan in plakjes en vries deze in.

Zoals veel kruiden worden aan gember ook geneeskrachtige eigenschappen toegekend. Het verwarmende effect zou bijvoorbeeld de bloedcirculatie stimuleren en daarmee het libido een boost kunnen geven. (Dat u het weet). Er zijn veel meer claims, maar wetenschappelijk onderbouwd zijn ze in de meeste gevallen allerminst. Hoe zit dat precies?

Het Voedingscentrum waarschuwt voor te hoge verwachtingen. Veel onderzoek is namelijk uitgevoerd in een reageerbuis of met proefdieren, aldus de voedingswetenschappers. En uitgevoerd met bepaalde stoffen in gember, gemberconcentraat of gemberolie, dus niet met de hele gember. ‘Dit soort onderzoek kun je niet vertalen naar normaal gebruik van gember.’

Dat gezegd hebbende: de best onderbouwde claim is dat gember kan helpen tegen misselijkheid. Het Wereld Kanker Onderzoek Fonds stelt dat gember het gevoel van misselijkheid als gevolg van chemotherapie ‘iets kan verminderen’. Voor de duidelijkheid: Gember kan misselijkheid niet voorkomen of laten verdwijnen. En het is niet verstandig gember te gebruiken ter vervanging van medicatie tegen de misselijkheid.

Fabrikanten van voedingssupplementen laten je graag geloven dat een gembershot je weerstand verhoogt en goed is voor je immuunsysteem. Een powerboost! Superfood! Dat is niet aangetoond en ook andere claims zijn gestoeld op flinterdun bewijs. Dat gember ontstekingsremmend werkt en bijvoorbeeld de gevolgen van reuma kan verlichten, is niet bewezen, stelt ReumaNederland. ‘Ook al lijkt het op de verpakking te staan, vaak is niet aangetoond dat het middel helpt tegen je klachten.’ Van veel middelen met kruiden is onduidelijk of ze invloed hebben op medicijnen. ‘Wees terughoudend dus’.

Houd je van gember en gebruik je bloedverdunners: pas dan op. Er zijn aanwijzingen dat gember de werking van deze medicijnen versterkt. Geraspte gember in je curry of een sneetje gemberkoek zal niet direct een probleem zijn. Maar ben je liefhebber van gemberthee of neem je voedingssupplementen met gember, raadpleeg dan je huisarts.

Al met al blijft er weinig over van de beweringen dat gember een heilzame werking kan hebben. Met de koude maanden in aantocht is er toch een goede reden gember in huis te halen: gember verwarmt! Dat komt doordat gember bepaalde receptoren in je lichaam prikkelt en je bloedvaten verwijderen, zoals ook gebeurt als je bijvoorbeeld peper eet. Japanse wetenschappers vonden positieve effecten van gember bij (gezonde) vrouwen die last hadden van koude handen en voeten. Een groep vrouwen dronk een gemberdrankje en een andere groep een drankje zonder gember. Bij beide groepen steeg de temperatuur van de handen onmiddellijk. De handen van de vrouwen die de placebo hadden gedronken, koelden na tien minuten weer af. De handen van de vrouwen die het gemberdrankje hadden gedronken bleven significant langer warm, concludeerden de wetenschappers.

Gember als handenwarmer: dat is dan weer een opsteker.

 

Pas op suiker

Als smaakmaker past gember in een gezonde voeding. Verse gember (gemberwortel), gemberthee, gemberpoeder en gember ingelegd in azijn staan in de Schijf van Vijf. Gekonfijte gember in siroop is niet gezond omdat er suiker aan is toegevoegd. Dat geldt ook voor gembersiroop.
Kortom: gember is niet ongezond en kan werken tegen misselijkheid of als kleine oppepper. Een rijke bron van vitaminen en mineralen is gember niet en de wortel bevat vooral water. Van vitamine C is relatief veel aanwezig, maar in een sinaasappel zit tien keer zoveel vitamine C per 100 gram.Als medicijn of voedingssupplement zal het in de meeste gevallen niet werken, stelt het Voedingscentrum. Té is nooit goed en dat geldt ook voor het eten van gember. Over het algemeen wordt aangeraden niet meer dan vier gram gember per dag te eten. Overdaad of overgevoeligheid kunnen leiden tot onder andere een droge mond, maagklachten en hartkloppingen.

 

Bronnen

Avro Tros / radar 10-12-2020
Harold McGee: Over eten & koken
ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6196930/
Reuma Nederland
https://fdc.nal.usda.gov/fdc-app.html#/food-details/169231/nutrients
Voedingscentrum
Wereld Kanker Onderzoek Fonds
Wikipedia