14 december 2018

Een op de acht kinderen tot 12 jaar is te zwaar en vrijwel geen enkel kind eet voldoende fruit en groente. Kinderen zelf laten koken, helpt dat?

Een voor een druppelen ze deze woensdagmiddag het lokaal binnen, opgewonden kletsend. Arwin, Esmee en Giorgia, Hasty, Jayden en Lena, Lizzy, Moreno, Sofie en Zuweyr. De meesten zijn 11 of 12 jaar, een enkele 10. Geroutineerd wassen ze hun handen aan het lange aanrecht, knopen een rood schort om en zoeken een plaats aan een van de twee vierkante tafels. Het is de zesde kookles in het wijkcentrum van Stichting Piëzo in Zoetermeer-West en juf Rosa Heistein gaat vertellen wat ze deze woensdagmiddag gaan koken: ,,Bieten-basilicum-burgers!” Geroezemoes aan de tafels. Heistein (32, bijna afgestudeerd diëtist, opgebonden dreadlocks, strakke spijkerbroek in laarzen) somt de ingrediënten op, verspreidt het recept en verdeelt samen met vijf andere begeleiders de taken onder de kinderen. De komende twee uur zullen de minichefs basilicum, feta en bieten snijden, havermoutvlokken en kidneybonen afwegen, sla en tomaatjes op een schaal schikken en bijna vechten om te mogen afwassen.

Welkom bij KinderResto, een initiatief van de landelijke stichting Resto Van Harte, dat is opgericht om eenzaamheid te bestrijden door mensen samen te laten eten. Wat bij Resto Van Harte niet gebeurt maar bij KinderResto nadrukkelijk de bedoeling is: zelf koken. ,,Om ze enthousiast te maken voor gezond en lekker eten”, zegt KinderResto-chef Jeroen Philipsen.

Teams van KinderResto verzorgen inmiddels in zo’n twintig gemeenten kooklessen voor kinderen in de basisschoolleeftijd. Ze melden zich aan via een welzijnsstichting of school. Vrijwel overal zijn de, gratis want gesubsidieerde, lessen snel volgeboekt. KinderResto richt zich speciaal op kinderen uit gezinnen die moeten rondkomen van een minimuminkomen, waar vaak geen geld is voor activiteiten buitenshuis. In die groep bevinden zich bovendien relatief veel laag opgeleide ouders. En kinderen van laag opgeleide ouders eten vaker ongezonder dan kinderen van hoog opgeleide ouders, bleek onlangs opnieuw uit de Voedselconsumptiepeiling van het RIVM. Maar ook die laatste groep eet nog altijd zo’n 100 gram groente per dag te weinig, volgens de maatstaven van de Schijf van Vijf. Bovendien is een op de acht van de kinderen tot 12 jaar te dik.

Het aantal initiatieven om kinderen te laten koken groeit. Geen pannenkoeken op een partijtje, maar lessen en workshops met een doel: tegen overgewicht, voor een gezonde leefstijl. Al in 2006 startte Smaaklessen voor leerlingen van de basisschool, aangezwengeld door tv-kok Pierre Wind en samengesteld door het Voedingscentrum en Wageningen Universiteit. Het pakket, inmiddels uitgebreid met allerlei activiteiten rond de voedselketen en gesubsidieerd door onder meer het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, is gratis te downloaden. Andere initiatieven volgden, van welzijnsorganisaties, bevlogen zelfstandigen en ggd’en, gefinancierd door gemeenten, liefdadigheidsclubs als de Lions en bedrijven. Zo verzorgt het in Venlo zetelende ‘Kokkerelli’ kooklessen voor kinderen dankzij onder meer supermarktketen Jan Linders en cateraar Albron. KinderResto wordt (naast het ministerie van SZW) financieel gesteund door onder andere Ahold en Albron.

Kinderen zelf laten koken, draagt eraan bij dat ze gezonder eten en zou dus ook overgewicht kunnen voorkomen. Klopt dat? ,,Helpen doet het zeker”, zegt Marieke Battjes-Fries, voedingskundig epidemioloog en verbonden aan het Louis Bolk Instituut in Bunnik, een onderzoeks- en adviesbureau op het gebied van duurzame landbouw, voeding en gezondheid. ,,Ze zijn eerder geneigd om iets te eten dat ze zelf hebben bereid. Een van de mechanismes daarachter kan trots zijn. Door zelf te koken leren ze vooral ook vaardigheden als snijden, etiketten lezen, plannen en rekenen.” Bovendien blijkt uit bijvoorbeeld een in 2016 gepubliceerde studie van het Basque Culinar Centre dat kinderen sneller geneigd zijn onbekend voedsel te proberen en voor groente te kiezen als ze zelf wel eens in de keuken staan. Wat kinderen wel of niet eten hangt volgens Battjes-Fries ook samen met imitatiegedrag. ,,Kinderen doen wat anderen doen. Als op school de juf en andere kinderen aan tafel een stukje broccoli proberen, is een kind best geneigd het ook te proeven. Als een van de kinderen een vies gezicht trekt is de animo om te proeven vaak al weer verdwenen. Dat zie je best vaak.” Zo kan het gebeuren dat ouders versteld staan over wat hun kind thuis niet lekker vindt en buiten de deur wél eet.

Zelf koken helpt, maar is niet voldoende voor het bewerkstelligen van een daadwerkelijk gezonder eetgedrag, concludeerde Battjes-Fries in 2016 in haar promotieonderzoek ‘effectiviteit van voedingseducatie in het basisonderwijs’ (Wageningen Universiteit). ,,Om dat te bereiken is medewerking nodig van de hele omgeving en zijn een paar kooklessen niet genoeg.” Een kind moet van alle kanten het signaal krijgen dat verse groente eten normaal is, legt ze uit. ,,Van de ouders, het consultatiebureau, de kinderopvang, de supermarkt, de school. Het ‘nieuwe normaal’, zal ik maar zeggen. Dat kinderen door kooklessen hun ouders aanzetten tot gezonder eten betwijfelt Battjes-Fries. ,,Dat wordt wel eens geschetst, maar dat heb ik niet vaak gezien. Dat lijken mij uitzonderingen.”

Amsterdam-West

In de huiskamer van een bovenwoning in Amsterdam-West laten Anne van de Weg en Kasja Brosschot breed lachend hun ‘Chef Het Samen Kookdiploma’ zien. ‘Gefeliciteerd’, staat erop. ‘Je hebt minstens 6 gerechten bomvol groente gekookt. We hopen dat je de smaak te pakken hebt.’ De hartsvriendinnetjes (beiden 11) volgden de kookcursus van Keet Smakelijk, ontwikkeld door de Amsterdamse ondernemer Laura Emmelkamp. Haar missie: ,,Zoveel mogelijk kinderen laten ervaren hoe leuk koken is en hoe lekker vegetarisch eten kan zijn.” Een curry met kikkererwten en aubergine, minestronesoep en tortilla’s met maïs en avocado. ,,Een food revolution”, wil Emmelkamp ontketenen, met een online platform als middel ,,omdat je daarmee een grote groep kunt bereiken”. De kinderen volgen één workshop ‘live’ en gaan vervolgens zelf thuis of in het buurthuis aan de slag. De opdrachten halen ze online op en een foto- en videoverslag van het bereiden van het gerecht posten ze op het platform. Alle recepten worden stap voor stap met foto’s uitgelegd in het bijbehorende kookboek, waarvoor kinderen de belangrijkste inspiratiebron vormden.

De kinderen thuis laten koken was voor Emmelkamp een bewuste keuze: ,,Zo bereiken we ook mensen uit de omgeving van de kinderen. We krijgen foto’s van kinderen die opa, oma en de buren hebben uitgenodigd mee te eten van hun zelf bereide gerechten.” Uit de antwoorden op online gestelde vragen concludeert ze dat alle kinderen nieuwe smaken en groentes proeven. Er is voorlichting genoeg, is haar overtuiging. ,,De meeste mensen weten heus wel dat ze meer groente en fruit moeten eten. Je moet ze zover krijgen dat ze daadwerkelijk gezonder gaan eten. Dat begint met zelf koken.” Keet Smakelijk heeft gemeentelijke subsidie gekregen voor lessen aan honderdvijftig kinderen in Amsterdam-West en start binnenkort ook in Hilversum.

Kikkererwten

Bij KinderResto in Zoetermeer liggen de bieten-basilicum-burgers in de koelkast op te stijven. Juf Rosa vult de tijd met een quiz. Nu zal blijken wat de kinderen de afgelopen weken hebben geleerd. ,,Waar of niet waar?”, roept ze. De kinderen moeten een rood (niet waar) of groen briefje opsteken. ,,In een glas cola zit evenveel suiker als in een glas sinaasappelsap”, begint ze. Bijna iedereen heeft het goed: waar. ,,Een krent is een gedroogde druif.” Idem. ,,Driekwart van al het zout dat je overdag eet, strooi je niet zelf maar zit al in je eten”. Moeilijk. ,,Kikkererwten zijn gemaakt van kikkerbillen.” Gejoel. Wat zijn het wel, vraagt ze. ,,Groente?” probeert een jongen. ,,Het zijn peulvruchten”, zegt Rosa. ,,Wat zijn dat?” Zuweyr heeft de hele quiz steeds als een van de eersten antwoord gegeven door een briefje omhoog te houden. ,,Vruchten waaraan je kunt pulken. Zoals noten en walnoten.”

Bijna alle bieten-basilicum-burgers zijn gebakken als de vaders en moeders binnenkomen. De meningen over het resultaat zijn gemengd. ,,Ik vind het vlees een beetje raar”, zegt een klein jongetje zachtjes. ,,Er zit helemaal geen vlees in”, corrigeert een meisje met een blonde paardenstaart. ,,En je moet er sla en tomaat tussen doen”. Mohamed Mohamed, vader van Radwan (8 jaar) en Kafa (10 jaar), steekt na de eerste hap zijn duim omhoog. ,,Very good!” Waarom hij zijn kinderen heeft opgegeven voor de kookles? ,,Ze experimenteren en maken kennis met nieuw voedsel. That’s important.”

Klik hier voor een pdf of hier voor de opgemaakte online editie